زبانشناسی ساختاری و ترجمه

مقدمه زبانشناسی ساختاری و ترجمه

جان لاینز (John Lyons) معتقد است که هر زبان دارای نظام بیگانه‏ای است که عناصر آن (یعنی آواها، کلمات و غیره) موجودیت و ارزش خودشان را در چارچوب این نظام و در رابطه با سایر عناصر به‏دست می‏آورند. بنابراین مترجم درزبانشناسی ساختاری و ترجمه باید برای عناصر زبان مبدأ، با درنظر گرفتن نظام مربوطه معادل پیدا کند. آنچه برای مترجم حائز اهمیت است، ارزش و نقش عناصر زبانی است نه صورت آنها. طبق اصل زبانشناسی ساختاری، ارزش عناصر زبانی در داخل نظام زبانی تبلور می‏یابند.  

در جملات زیر به معنای فعل recognized توجه کنید.

I recognized her by her red hat

شناختن

Britain has recognized the new regime
به رسمیت شناخت
He recognized that he was not qualified for the post

قبول کرد
The firm recognized Tom’s outstanding work by giving him an extra bonus

قدردانی کرد

روابط همنشینی میان عناصر زبانی عبارتند از روابطی که در پرتو آن، بین عناصر هم‏ ردیف یک سازه (syntagm) ارتباط برقرار می‏شود. مثال: در کلمه big میان واجهای تشکیل‏ دهنده آن یعنی /b/i/g یک رابطة همنشینی حاکم می‏باشد. روابط جانشینی حاکم بر واحد‏های زبان عبارتند از روابطی که میان واحد ویژه ‏ای از یک سازه و سایر واحدهایی که قابلیت جانشیتی با آن واحد را دارند، برقرار است. مثال: در سازه ’مدیر مدرسه ما‘ واژه ’مدرسه‘ با عناصری نظیر ’ بیمارستان‘، ’دبیرستان‘ و ’انجمن‘ دارای رابطه جانشینی است.

زبانشناسی ساختاری و ترجمه

ساختار معنایی (Semantic Structure): عبارتست از انواع رابطه‏های معنایی موجود بین واحدهای مجموعه ‏های جانشین در سازه‏ های آن زبان. مثال: در سازه ”برادر من معلم است.“ به‏ جای واحد ’برادر‘ می‏توان از واحدهایی نظیر ’مادر‘، ’پدر‘، ’خواهر‘، ’دایی‘، ’پسرعمو‘، ’دخترعمو‘، ’عمه‘، ’مادربزرگ‘، را جانشین کرد.

رابطه هم‏ معنایی (Synonymy): دو واحد لغوی وقتی باهم هم‏ معنا هستند که در تمام بافتهای کاربردی باهم قابل جایگزینی باشند.
مثال: -conception
- idea

رابطه شمولیت (Hyponymy) : زمانی رابطه شمولیت بین دو واحد لغوی برقرار است که یکی شامل دیگری شود.
مثال: vehicle: car, bus, truck

هر یک از این سه کلمه، شمول vehicle می‏شوند، و این سه بایکدیگر رابطه هم‏شمولی (Co-hyponymy) دارند.

رابطة تقابل تکمیلی یا تضاد دوگانه :
در این رابطه با اسناد قرار دادن یکی از کلمات، کلمه دیگر مورد نقض قرار می‏گیرد. مثال:/ single-married / یا / dead-alive / که با اسناد قرار دادن یکی (یعنی گفتن این جمله که
(Ahmad is single) دیگری نقض می‏شود:
Ahmad is not married.

رابطة تضاد (Antonymy) یا تضاد درجه ‏بندی شده (Graded antonymy) :
در این رابطه، میان واحدها ’تدریج‘ و درجه‏ بندی وجود دارد.

مثال: / old, young / که با هم متضاد می‏باشند. البته بین این درجاتی نیز وجود دارد: فردی نسبتی به فردی دیگر و نسبت به شخص دیگری جوان است.

رابطه تقابل تناقضی :
این رابطه میان عناصر هم‏ شمول است.  مانند / صبح وظهر/ که با هم رابطه تناقضی دارند. یعنی وقتی گفته می‏شود ’حالا صبح است‘ دیگر نمی‏توان گفت ’حالا ظهر است.‘ رابطة تقابل معکوس:
این رابطه صرفاً بین دو کلمه حاکم است که اسناد قرار دادن یکی از آنها دلالت بر وجود دیگری می‏کند.مثال: / خریدن فروختن/. وقتی گفته می‏شود ’من کتاب را خریدم‘ دلالت بر این می‏کند که ’کسی آن را فروخته است.‘

منبع : زبانشناسی ساختاری و ترجمه